|
KOŚCIÓŁ
KOLEGIACKI p. w. św. Marcina
|
|
|
|
Wzniesiony
2. poł. w. XII zapewne jako kolegiata, która poświadczona
1212. 1471 przeniesiona parafia z kościoła N. P. Marii.
Przebudowany 2. poł. w. XV. Zniszczony 1502 przez
Tatarów, odnowiony i przekształcony w ciągu 1. poł.
w. XVI, m. i. po 1514 kosztem Krzysztofa Szydłowieckiego
i ok. 1547. Restaurowany 2. poł. w XVI i w. XVII.
Przebudowany i odnowiony gruntownie wraz z wykonaniem
nowego wyposażenia ok. 1710 - 40, głównie staraniem
Macieja Flaszyńskiego - prałata i dziekana. Odnawiany
4. ćw. w. XIX. Prace konserwatorskie i odnowienia
1948, 1951-3 i 1955-7. Romański z przekształceniami
i szczegółami późnogotyckimi, renesansowymi i barokowymi.
Położony na wzgórzu w pn.-wsch. części obwodu murów
miejskich, których resztki z brama Warszawską łącza
się z otoczeniem kościelnym. Orientowany. Murowany
z ciosów piaskowca, części z 2. poł. w. XV i 1. poł.
w. XVI nadbudowane dzikim kamieniem, wymienionym częściowo
na cios 1951; części nieromańskie (przybudówki boczne
i częściowo wieża pn.) tynkowane. Na rzucie krzyża
łacińskiego, trójnawowy, bazylikowy z transeptem i
dwuwieżową fasadą. Korpus nawowy czteroprzęsłowy,
o prostokątnych przęsłach nawy głównej i kwadratowych
naw bocznych, na przedłużeniu których od zach. dwie
wieże na rzucie kwadratu.
Transept złożony z trzech przęseł kwadratowych, przy
jego ramionach od wsch. dwie półkoliste apsydy. Prezbiterium
o jednym kwadratowym przęśle, równe szerokością i
wysokością, z nawą główną. Wzdłuż wież i naw bocznych
ciągi przybudówek 2. poł. w. XV- 1. poł. w. XVI, później
(głównie l. poł. w. XVIII) ujednolicone, tynkowane.
Od pd.: przy wieży składzik i dalej ku wsch. kruchta,
stanowiące pierwotnie jedno pomieszczenie kapitularza
(z w. XII-XIII?), przekształcone 2. poł. w. XV (1475?),
zamienione 1553 przez Piotra z Gliwic, prałata i scholastyka,
na kaplicę, przerobioną zapewne 1613 na obecny składzik
i kruchtę; dalej ku wsch. dwie zakrystie, kapitulna
i wikariacka z 1. poł. w. XVI. Od pn.: dawne składy
brackie w. XV-XVI (obecnie skarbiec przy wieży i kapitularz);
dalej ku wsch. kruchta i składzik (dawna kostnica),
przed 1515.
Pod pd. ramieniem transeptu krypta sklepiona kolebkowo,
dostępna z nawy pd.; mała sklepiona krypta (grobowiec
Piotra z Gliwic?) pod dawna kaplica od pd.; ponadto
pod kościołem groby. Wewnątrz nawy boczne otwarte
do głównej i transeptu arkadami na filarach o kwadratowym
przekroju, z romańskimi profilowanymi gzymsami impostowymi
o rytej dekoracji geometrycznej i roślinnej; gzymsy
te od strony nawy głównej skute zapewne 1. poł. w.
XVIII dla wykonania polichromii; w transepcie i prezbiterium
pilastry i gzyms profilowany I. poł. w. XVIII. Wnętrze
kościoła przykryte pierwotnie stropem, po którego
belkach zachowane otwory w ścianach naw nad obecnymi
sklepieniami. W nawie głównej późnogotyckie sklepienie
kolebkowe z lunetami 1. poł. w. XXI, z nałożona siatka
żeber w dekoracyjnym układzie, z rozetowymi zwornikami.
Przęsła transeptu, prezbiterium i naw bocznych sklepione
żaglasto z lunetami, ł. poł. w. XVIII, W składziku
i kruchcie od pd. sklepienia krzyżowo-żebrowe 2. poł.
w, XV (1475 ?); w pozostałych pomieszczeniach przybudówek
kolebki, kolebki krzyżowe lub z lunetami; w pd.-wsch.
narożniku skarbca wspornik w kształcie głowy kobiecej
pocz. w. XVI.
Wieże wielokondygnacjowe: pd. ciosowa, romańska: pn.
pierwotna jedynie w najniższej partii o kilku warstwach
ciosów, w górnych częściach nadbudowana I. poł. w.
XVI z łamanego kamienia; korony obu wież nadmurowane
zapewne l. poł. w. XVIII. Wieża pd. z profilowanym
cokołem, do wysokości nawy głównej ujęta na narożach
lizenami, nierozczłonkowana. Góra podzielona gzymsami
na cztery małymi uskokami zwężające się kondygnacje,
gzyms drugiej kondygnacji z trzema rzędami ząbkowań;
na kondygnacjach tych (z wyjątkiem przedostatniej,
zegarowej) przezrocza bliźnie z kolumienkami o kapitelach
kostkowych i kielichowych ozdobionych ornamentacją
czworolistną. Niżej, od pd. przeźrocze w kształcie
krzyża greckiego, od zach. w kształcie otworu kolistego.
Wewnątrz w przyziemiu izba pułapowa, w jej pd. ścianie
zamurowane rozglifione okienko (wychodzące obecnie
do dawnego kapitularza). Wieża pn. bez podziałów,
częściowo tynkowana; w przyziemiu składzik sklepiony
kolebkowo; okienka szczelinowe, wycięte w ciosach,
w górnych partiach wieży prostokątne w ciosowych oprawach;
od zach. na tynku data 1726.
Fasada międzywieżowa zwieńczona trójkątnym szczytem,
nadbudowanym 1. poł. w. XVI wtórnie użytymi ciosami;
na ciosach szczytu daty 1547 i restauracji 1911. Na
osi fasady portal główny, nad nim płaskorzeźbiony
fryz romański z motywem czworoliści i gryzących się
potworków przerwany na osi przez późniejsze okno zapewne
w. XVI (fragment tego fryzu wmurowany w szkarpę przybudówki
pd.); wyżej przeźrocza koliste i w szczycie w kształcie
krzyża greckiego, romańskie
Prezbiterium z profilowanym cokołem, o ścianach podzielonych
lizenami, ujmującymi też naroża; ściany boczne dwudzielne
zwieńczone profilowanymi romańskimi fryzami arkadkowymi,
od pd. data 1659; ściana wsch. trójdzielna, z nowym
ogrójcem na osi. Ściany transeptu i nawy głównej nierozczłonkowane.
Korony murów prezbiterium, transeptu i naw bocznych
nadmurowane 1. pot. w. XVI. Ściany szczytowe transeptu
zwieńczone późnogotyckimi zębatymi szczytami 1. poł.
w. XVI, sterczynowymi, rozczłonkowanymi arkadowymi
blendami; w szczycie pn. okienko ostrołukowe w obramieniu
z ornamentem roślinnym. Wsch. szczyt prezbiterium
przemurowany, zwieńczony sterczynami i ujęty w cylindryczne
wieżyczki z fialami, I. poł. w. XVI: na trójkątnych
szczycikach sterczyn herby prałatów kolegiaty i gmerki
rajców miejskich, m. i. herby: Ostoja, Leszczyc, Pilawa,
Gozdawa, Habdank, hierogram IHS.
Dachy 1. poł. w. XVIII, dwuspadowe, nad nawami bocznymi
i przybudówkami wspólne pulpitowe, apsydki kryte stożkowo;
nad skrzyżowaniem późnobarokowa wieżyczka na sygnaturkę,
z latarnią, z datą na chorągiewce 1734; na szczytach
transeptu chorągiewki z tą samą datą; na wieżach późnobarokowe,
profilowane hełmy baniaste z lukarnami, 1734. Okna
romańskie wąskie, rozglifione dwustronnie, zachowane
dobrze w prezbiterium, transepcie i apsydach, częściowo
zamurowane; ponadto przeważnie l. poł. w. XVI, poszerzone
(półkoliste w nawie głównej, ostrołukowe w prezbiterium
od pd. i środkowe od wsch.) lub wybite na nowo z zamurowaniem
dawnych (u ścianie pn. nawy głównej i ostrołukowe
w transepcie od pd.); w nawach bocznych i w zach.
ścianie pn. ramienia transeptu dawniej zamurowane,
odsłonięte I948. W glifie okienka apsydy pn. data
restauracji 1547.
Portale i odrzwia kamienne: 1. główny od zach., romański,
uskokowy z gładkimi wałkami archiwolt, dołem skuty;
wewnątrz niego wstawiony portal gotycki 2. poł. w.
XV, ostrołukowy, profilowany, uszkodzony; ponad nim
w tympanonie portalu romańskiego trzy arkadki maswerkowe
i resztki ornamentacji roślinnej; 2 z kruchty pn.
do nawy bocznej, pierwotnie zewnętrzny, romański,
o uskokowych ościeżach, z parami kolumienek o głowicach
kielichowych i jednej kostkowej, zdobionych ornamentacją
roślinną i motywem kręconego sznura; archiwolty o
gładkich wałkach; drzwi żelazne okute w skośną kratę
z rozetami i stara kołatką, pocz. w. XVI; 3. w ścianie
wsch. dawnej kostnicy zamurowane odrzwia romańskie,
prostokątne z półkolistym tympanonem (prowadzące pierwotnie
z zewnątrz do pn. ramienia transeptu, odkryte 1953);
4. pozostałości analogicznego przejścia z przyziemia
wieży pd. do nawy bocznej (odkryte fragmentarycznie
1953); 5-6. dwoje odrzwi późnogotyckich, z kruchty
pn. do dawnej kostnicy, z nadprożem wyciętym w ośli
grzbiet oraz z kapitularza do skarbca, o wykroju tzw.
długoszowym; w nich drzwi drewniane z gotyckimi okuciami;
7. portal zewnętrzny do kruchty pn. 1514-5, fundacji
Krzysztofa Szydłowieckiego kanclerza wielkiego koronnego.
gotycko-renesansowy, ostrołukowy, profilowany, z płaskorzeźbioną
dekoracją roślinną w układzie kandelabrowym oraz herbami
Odroważ Szydłowieckich i Łabędź matki Krzysztofa,
Zofii z Pleszowa, kasztelanowej radomskiej; 8. portal
z dawnego kapitularza do wieży pd., renesansowy w.
XVI, profilowany z nadprożem; drzwi żelazne w skośna
kratę ze starym zamkiem; 9. portal z nawy pn. tło
skarbca 1609, zdobiony motywem skośnych rombów; stare
drzwi żelazne z rozetami; 10-11. dwa portale do zakrystii
wikariackiej, barokowe 2. ćw. w. XVIII, marmurowe,
profilowane, z drzwiami drewnianymi ażurowo rzeźbionymi,
w stylu regencji. Drzwi ze skarbca do wieży pn. podwójne:
żelazne ze skośna kratownica w. XVI i drewniane z
późnogotyckimi okuciami. Drzwi z zakrystii wikariackiej
do kapitulnej w. XVIII ze starym zamkiem i okuciem
klasycystycznym.
Polichromie. W dawnym kapitularzu na zewnętrznej ścianie
wieży pd. malowidło z wielofigurową sceną Ukrzyżowania,
gotyckie ok. 1470-80; na tej samej ścianie wieży,
ponad sklepieniem dawnego kapitularza odkryte skąpe
pozostałości malowideł średniowiecznych w dwóch warstwach,
o nieczytelnej ikonografii (Sad Ostateczny ?) i chronologii.
- Całe wnętrze kościoła (poza przybudówkami) pokryte
barokowa polichromią, wykonana w kilku fazach w ciągu
w. XVIII, przez kilku malarzy; polichromia prezbiterium
i transeptu odnowiona 1890 przez Cz. Czarneckiego,
w nawie głównej przez J.Czajewicza 1891-2. W prezbiterium
i transepcie malowidła najstarsze: na sklepieniach
i ścianach tarczowych z 2. ćw. w. XVIII, na ścianach
zapewne nieco późniejsze z ok. poł. w. XVIII. W poszczególnych
przęsłach sklepień, u obramieniach z późnobarokowej
iluzjonistycznej architektury z dekoracją z wiązanek
i girland kwiatowo-owocowych scen na tle chmur: Apoteoza
św. Marcina, Wieńczenie go palmą męczeńska. Święty
jako dobry pasterz oraz Chwała w niebie; w żagielkach
Cnoty kardynalne, inne postacie symboliczne oraz czterej
ewangeliści. Na ścianach tarczowych sceny z życia
i chwały św. Marcina oraz przedstawienie go jako patrona
kolegiaty: wręczenie planów, budowa i widok kolegiaty.
Na wsch. ścianie prezbiterium iluzjonistyczna architektura
i Matka Boska wśród aniołów, w pd. ramieniu transeptu
na ścianie wsch. Adoracja Niepokalanego Poczęcia przez
aniołów, na ścianie pd. aniołowie. Na pozostałych
ścianach prezbiterium i transeptu duże, wielofiguralne
sceny historyczno-batalistyczne, odmienne stylowo,
dość silnie przemalowane: Bitwa na Psim Polu, Bitwa
pod Grunwaldem i Odsiecz Wiednia.
Na pilastrach przy skrzyżowaniu ornamentacja w stylu
regencji oraz postacie śś. Piotra i Pawła. Na ścianie
pd. ramienia transeptu data 1743. Polichromia w nawach
późniejsza, z 4. ćw. w. XVIII. W nawie głównej iluzjonistyczne
podziały architektoniczne: pilastry z bogatym belkowaniem,
nad łukami arkad postacie symboliczne trzymające tarcze
z herbami woj. sandomierskiego i właścicieli Opatowa,
m. i. Odrowąż Szydłowieckich, Leliwa Tarnowskich,
herb Ostrogskich, Śreniawa Lubomirskich; na sklepieniu
postacie dziesięciu apostołów, motywy roślinne i główki
pultów. W ościeżach i na podłuczach arkad między-nawowych
motywy ornamentalne i kasetonowe. Na ścianach i sklepieniach
naw bocznych iluzjonistyczna architektura o bogatych
podziałach z dekoracją roślinną i pultami.
Ołtarz główny i sześć bocznych, w stylu regencji 2.
ćw. w. XVIII; główny z rzeźbami śś. biskupów i obrazem
św. Marcina ok. poł. w. XVIII, odnawianym 1888; dwa
boczne przy tęczy z rzeźbami świętych, lewy z obrazem
św. Józefa 4. ćw. w. XVIII, prawy z herbem Topór i
obrazem św. Karola Boromeusza 1. poł. w. XVIII; dwa
ołtarze wypełniające ściany apsyd, lewy z rzeźbionym
krucyfiksem adorowanym przez aniołów, oraz atrybutami
Męki Pańskiej, prawy z rzeźbami świętych i aniołów
adorujących obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem pocz.
w. XVI, przypisywany Timoteo Viti z Urbino, o cechach
malarstwa Łukasza Cranacha, wg tradycji przywieziony
z Włoch przez Krzysztofa Szydłowieckiego; dwa ołtarzyki
w narożach ramion transeptu z rzeźbami aniołów i obrazami
z ł. poł. w. XVIII, w lewym św. Jana Nepomucena, w
prawym św. Antoniego Padewskiego. Balustrada późnobarokowa
oddzielająca prezbiterium, ołtarze boczne i nagrobek
Szydłowieckich. .Ambona regencyjno-rokokowa sprzed
poł. w. XVIII.
Chór muzyczny, późnobarokowy ok. 1730, drewniany na
czterech profilowanych słupach, z wygiętym, bogato
profilowanym i zdobionym przeźroczami parapetem, na
którym rzeźby aniołków; podchórze nakryte stropem
kasetonowym, wczesno-renesansowym 1. poł. w. XVI,
o belkach profilowanych, z malowanymi rozetami i plastycznymi
złoconymi gałkami. Prospekt organowy podwójny ok.
1730, bogato rozbudowany i zdobiony ornamentacją i
rzeźbami aniołów; organy wykonane 1846 przez organmistrza
Wenzel Tihla z Opawy.
Chrzcielnica marmurowa, późnobarokowa w. XVIII, nad
nią obraz Chrztu Chrystusa z tegoż czasu. Kropielnica:
1. w kształcie pucharu, wg tradycji współczesna zkościolem
(romańska?); 2. barokowa 1654 z herbem Nalęcz i literami
SK PS; 3. z w. XVII z herbem nieokreślonym i literami
MO CK PL; 4. klasycystyczna. Stalle kanonickie z bogato
rzeźbionymi przedpiersiami, zapieckiem i zwieńczeniem,
w stylu regencji ok. 1730. Ławki późnobarokowe 1722,
bogato rzeźbione, z aniołkami, ornamentami roślinnymi,
dewizami łacińskimi i herbami: woj. sandomierskiego,
Ostrogskich, Jastrzębiec, Leliwa, Śreniawa i Czetwertyńskich.
Ławeczka rzeźbiona w stylu regencji.
Konfesjonały: dwa późnobarokowe 1. poł. w. XVIII i
jeden w stylu regencji 2. ćw. w. XVIII.
Fotel empire (uszkodzony); fotel biedermeier. Szafa
zakrystyjna z malowanymi postaciami szlachciców w
strojach polskich i ornamentacją roślinną, późnorenesansowa
pocz. w. XVII. Szafa gdańska rzeźbiona, późnobarokowa
ok. 1700. Komoda z szafka zakrystyjną, późnobarokowa
z amabami klasycystycznymi. Szafka w ścianie na naczynia
liturgiczne, późnobarokowa w. XVIII. Szalka na Oleje
Św. w. XVIII. Szafka biblioteczna z drewnianym zakratowaniem
i ornamentem roślinnym, zapewne w. XVIII. Świeczniki
trzy wiszące, kryształowe, z tych jeden w. XVIII,
dwa zapewne w. XVIII XIX.
Feretrony:
1. późnobarokowy w. XVIII z rzeźbami Matki Boskiej
Różańcowej ze śś. Dominikiem i Katarzyną Sieneńska;
2. rokokowy z obrazami 2. poł. w. XVIII Zwiastowania
i Koronacji Matki Boskiej. Obrazek pośmiertny Elżbiety
Puchalskiej (zm. 1676) klęczącej przed Matką Boską
z Dzieciątkiem.
Portrety: nieznanego kanonika kapituły opatowskiej
w. XVIII; dwa, nieznanego mężczyzny w stroju polskim
i kobiety, zapewne l. poł. w. XIX. Kapitel kostkowy
romański i cześć kolumienki z zamurowanego przeźrocza
w wieży pd. Rzeźby: krucyfiks gotycki pocz. w. XV;
trzy krucyfiksy późnobarokowe w. XVIII; posag Chrystusa
Zmartwychwstałego, rokokowy. Płaskorzeźba Chrztu Chrystusa,
na odwrociu orzeł w obłokach, w. XVIII/XIX, uszkodzona.
Nagrobki Szydłowieckich:
1. Ludwika Mikołaja (zm. 1525) wystawiony 1525 przez
ojca zmarłego. Krzysztofa, kanclerza wielkiego koronnego;
później (1710-40?) ustawiony na nagrobku siostry Anny,
renesansowy, z marmuru węgierskiego; rzeźbiona posiać
dziecka leżąca na tumbie ustawionej na dwukondygnacjowym
cokole z tablicą inskrypcyjną i herbem Odrowąż ze
smokiem.
2. Anny (zm. 1536), wystawiony 1536 przez matkę zmarłej
Zofie z Targowiska, kasztelanową krakowską, wdowę
po Krzysztofie, renesansowy, z węgierskiego marmuru;
plaskorzeźbiona skośnie nachylona płyta z leżącą postacią
zmarłej, zwieńczona tablica inskrypcyjną: cokół utworzony
z płyty inskrypcyjnej pierwotnego nagrobka Krzysztofa;
w bok nagrobka wmurowane konsole z herbem Odrowąż.
3. Krzysztofa (zm. 1532), kasztelana i starosty krakowskiego,
kanclerza wielkiego koronnego oraz syna jego Zygmunta
(zm. 1527), przekształcony ok. 1536-41 przy udziale
Jana Ciniego z pierwotnego nagrobka Krzysztofa wystawionego
za życia kanclerza (płyta inskrypcyjną pierwotnego
nagrobka złączona z nagrobkiem Anny), ustawiony na
obecnym miejscu zapewne ok. l710-40. Renesansowy,
złożony z części z różnego czasu, odlewanych w brązie,
zapewne w warsztatach krakowskich. O trzech kondygnacjach
ujętych w profilowane gzymsy. Na zdwojonym cokole
plaskorzeźbiona i częściowo grawerowana, skośnie nachylona
płyta z leżąca postacią Krzysztofa w zbroi, z mieczem,
proporcem z herbem Odrowąż i hełmem; wykonana przed
1532. Nad nią, w zwieńczeniu plaskorzeźbiona płyta
(pierwotnie stojąca) z leżącą dziecięcą postacią Zygmunta,
z herbem Odrowąż i inskrypcją, w obramieniu kandelabrowym,
wystawiona 1530 przez Krzysztofa. Po bokach płyty
Krzysztofa w perspektywicznych, muszlowych niszach
ujętych w pilasterki płaskorzeźbione postacie śś.
Zygmunta i Krzysztofa ok. 1530, oraz wolutowe konsole
z ornamentem roślinnym. Płyta Zygmunta ujęta w spływy
w kształcie smoków i aniołki na delfinach trzymające
tarcze z herbem Odrowąż, zwieńczona postacią Chrystusa
Zmartwychwstałego. Na wyższej kondygnacji cokołu (na
miejscu pierwotnej płyty inskrypcyjnej?) długa plaskorzeźbiona
i grawerowana płyta, tzw. "lament opatowski",
sprawiona ok. 1533-41 przez Jana Tarnowskiego hetmana
wielkiego koronnego, zięcia Krzysztofa; renesansowa,
z wielofiguralnym przedstawieniom zapewne sceny żalu
po śmierci kanclerza; 41 postaci zgrupowanych za stołem
i po jego bokach, w strojach w. XVI i antykizujących,
ponadto psy i sokoły. Po bokach płyty, na cofniętych
częściach cokołu czworoboczne panoplia, na lewym data
1536.
4. Fragment nagrobka zapewne Zofii z Szydłowieckich
Tarnowskiej (zm. ok. 1556) hetmanowej wielkiej koronnej,
córki Krzysztofa, kamienny, renesansowy; zachowana
część z płaskorzeźbionym popiersiem zmarłej leżącej
na skośnie nachylonej płycie, i fragment zwieńczenia
z herbem Leliwa. Dwa fragmenty kamienne renesansowe
(zdeponowane w przyziemiu wieży pn.), z płaskorzeźbionymi
postaciami śś. Krzysztofa i Zygmunta oraz pilastrami
z ornamentem kandelabrowym, ok. 1525-30, pochodzące
zapewne z pierwotnego nagrobka Krzysztofa bądź też
z ołtarza(?).
Epitafia: Tomasza Raczulskiego wicescholastyka kapituły
opatowskiej (zm. 1628), marmurowe; Marianny ze Święcickich
Kraszkowskiej (zm. 1842), wystawione przez męża Bonawenturę,
podsędka opatowskiego, klasycystyczne, kamienne, z
herbami Nałęcz i Jastrzębiec. Tablica inskrypcyjna
ku czci Jerzego Szakmary arbpa ostrzychomskiego, 1527,
pochodząca z nie zachowanego ołtarza wzniesionego
na cześć arcybiskupa przez jego przyjaciela Krzysztofa
Szydłowieckiego; marmurowa, w skromnym renesansowym
obramieniu.
Monstrancja w stylu regencji ok. 1730. Dwa kielichy
barokowe: ok. pot. w. XVII i w. XVIII gładki, z pateną.
Puszka, barokowa ok. poł. w. XVII. Pacyfikał rokokowy
1752 z herbami Odrowąż, Jastrzębiec, Łabędź, Sulima.
Ornaty: 1. z tkaniny renesansowej w. XVI; 2. haftowany
w. XVII, z kompletem; 3-8. z haftowanymi kolumnami
2. poł. w. XVII - w. XVIII, boki z tkanin w. XVIII,
w tym jeden z kompletem; 9-10. z tkanin w. XVII; 11-13.
z tkanin 2 późnobarokowych 1. poł. w. XVIII; 14. aplikowany
w bukiety kwiatowe, z datą 1741, herbem Topór i literami
Doroty Tarłowej wojewodziny lubelskiej; 15-20. pięć
z tkanin rokokowych i jeden aksamitny z koronkami
w stylu regencji, z nakryciem na kielich 1790. Dalmatyki:
dwie z tkaniny późnobarokowej, sześć z tkanin rokokowych.
Kapy dwie z tkanin: późnobarokowa i rokokowa. Kilka
welów, manipularze i bursy z tkanin w. XVIII.
Dokumenty i inne rękopisy, m. i.: akt kupna Opatowa
od biskupów lubuskich przez Krzysztofa Szydłowieckiego
1514; tzw. "Przywilej Opatowski" nadany
kolegiacie przez Krzysztofa Szydłowieckiego 1519,
w formie karty pergaminowej z miniaturami wykonanymi
przez Stanisława Samostrzelnika: na lewym marginesie
przedstawienie klęczącego kanclerza z proporcem i
herbami oraz nad nim św. Marcina na koniu, margines
górny i prawy z bogatą dekoracją roślinną; przywilej
na odpusty 1527; przywileje Zygmunta III 1596, Jana
Kazimierza 1652 i 1654; Statuta Ecclesiae Collegiatae
Opatoviensis 1562-1705 ii. Księgozbiór dzieł teologicznych
i filozoficznych w ilości ok. 500 voluminów, m. i.
dzieła Cycerona, Arystotelesa, śś. Jana Chryzostoma
i Augustyna, w. XV-XVIII, w języku łacińskim, wydane
w Wenecji, Kolonii, Bazylei, Norymberdze, Krakowie
i Warszawie, oprawne w skórę lub wytłaczany pergamin.
Dwa dzwony: 1432 (?) przelany w Krakowie przez Bagieńskiego
1841; 1. poł. w. XIX odlany w Krakowie przez Bagieńskiego.
Dzwonek zegarowy na wieży pd., przelany i powiększony
przez C. Macieja Dilaczkowicza 1574.
Cmentarz kościelny ogrodzony murem, starym w części
zach.; od pd. brama złączona z bocznym przejściem,
murowana, późnobarokowa w. XVIII, ujęta parami pilastrów,
ze szczytem z kamiennymi wazonami po bokach; od wsch.
drugie wejście z murowanymi filarami na których wazony.
Na cmentarzu uszkodzony węgar ciosowy z odrzwi ostrołukowych. |
*
Opracowane na podstawie "KATALOGU ZABYTKÓW SZTUKI
W POLSCE" TOM III, WOJEWÓDZTWO KIELECKIE, zeszyt
7: POWIAT OPATOWSKI; pod red. Jerzego Z. Łozińskiego
i Barbary Wolff |
|
