s.główna/ turystyka/ Krzemionki
  Krzemionki
  wstęp
  historia obiektu
  opis obiektu - cz.1
  opis obiektu - cz.2
 

  Galeria: rysunki, foto
  rys1, rys2, rys3, rys4,
  rys5, foto1, rys6i7,
  foto2i3, foto4, foto5,
  foto6, foto7, foto8,
  rys8, foto9
 

KRZEMIONKI - OPIS OBIEKTU - cz.2


Zasadnicza obróbka krzemienia odbywała się na powierzchni obok szybów (rys. 8). Konkrecje krzemienne rozbijano na mniejsze części na dużych kamieniach-kowadłach, następnie nadawano im kształt zbliżony do siekiery lub dłuta. Półwyroby tych przedmiotów były głównymi produktami jakie wytwarzano w Krzemionkach. Pozostałości produkcyjne w postaci masowego materiału odłupkowego występują praktycznie na obszarze całego pola górniczego. Końcowa obróbka (głównie wygładzanie) siekier i dłut odbywała się w dalej położonych, macierzystych osadach górników. Na terenie kopalni nie stwierdzono śladów stałego osadnictwa. Spowodowane to było brakiem wody. Tylko niewielkie jej ilości, pochodzące z opadów atmosferycznych, zbierały się w lejkach krasowych. Wokół nich rozmieszczone były krótkotrwałe obozowiska. Jest to potwierdzone odkryciami fragmentów naczyń i innych przedmiotów o charakterze domowym.
Macierzyste osady górników krzemionkowskich odnalezione zostały przez archeologów nad Kamienną. Położone były głównie na lessach. Te żyzne ziemie sprzyjały rozwojowi rolnictwa. Uprawa roli oraz hodowla zwierząt stanowiły podstawę bytu ówczesnych ludzi. Uzupełniały ją polowania i rybołówstwo. Gospodarkę wytwórczą potwierdzają w materiale archeologicznym przede wszystkim odciski zbóż na naczyniach i innych przedmiotach glinianych oraz liczne szczątki udomowionych zwierząt. Kości dzikich zwierząt i rybie łuski potwierdzają z kolei korzystanie z naturalnych zasobów środowiska. Górnicy byli niewątpliwie ściśle związani z życiem osady, z której dostarczano im żywność. Do osad natomiast przenoszono półwytwory wykonane na terenie kopalń. Zwiększanie potrzeb oraz predyspozycje indywidualne najprawdopodobniej wykształciły w ówczesnych społecznościach pierwsze formy specjalizacji zawodowej.
W ten sposób narodziło się górnictwo. W ścisłym związku z nim rozwijało się przetwórstwo krzemienia. W osadach odbywały się najbardziej pracochłonne etapy produkcji. Samo wygładzanie siekier i dłut na kamiennych płytach szlifierskich było czasochłonne i wymagało dużej cierpliwości. Zajmowali się tym fachowcy - krzemieniarze, którzy dodatkowo naprawiali uszkodzone narzędzia i wykonywali nowe. Nie wiadomo czy istniała podobna specjalizacja przy produkcji glinianych naczyń. Każda rodzina wyrabiać je mogła we własnym zakresie. Być może podobnie było z tkactwem. Jego znajomość, mimo że nie zachowały się materiały, potwierdzają ciężarki, przęśliki i odciski tkanin na naczyniach. Czynności te stanowiły jednak margines działalności gospodarczej.
Większa część mieszkańców osady zajmowała się rolnictwem. W owym czasie stosowano przy uprawie roli technikę żarową. Wypalano, a następnie karczowano lasy. Do takiego pozyskiwania nowych terenów pod uprawę była potrzebna krzemienna siekiera jako niezbędne narzędzie służące do ścinania wcześniej spalonych drzew. Użyźnioną popiołem ziemię obsiewano pszenicą, jęczmieniem i prosem. Dużym osiągnięciem było zastosowanie radła i zaprzęgniętych do niego wołów, w odróżnieniu od wcześniej używanych do spulchniania gleby prymitywnych motyk kamiennych. Istniały także niewielkie poletka przyzagrodowe - ogródki, gdzie sadzono rośliny strączkowe, m.in. groch, fasolę, bób i soczewicę.
Mieszkańcy neolitycznych osad znad Kamiennej utrzymywali szerokie kontakty handlowe. Posiadanie wysoko cenionych w owym czasie wyrobów z krzemienia pasiastego umożliwiało im prowadzenie wymiany towarowej. Potwierdza ją występowanie siekier z tego surowca na ziemiach polskich i terenach sąsiednich . Być może ekwiwalentem w tej wymianie było bydło.
Stwierdzono zróżnicowanie intensywności występowania przedmiotów z krzemienia pasiastego w poszczególnych okresach. Po okresie (3000-2500 lat p.n.e.), w którym przedmioty z tego surowca rozprzestrzeniały się dość daleko, następuje prawdziwa eksplozja. Szybko wzrasta wydobycie, a przedmioty dzięki niezwykle ożywionym kontaktom handlowym docierają na odległe tereny. Niełatwo jest określić przyczynę tak szybkiego rozwoju górnictwa i obróbki krzemieni w tym czasie (2500- 2000 lat p.n.e.). Co powodowało, że pięknie wypolerowane siekiery z krzemienia pasiastego trafiły aż w tak odległe strony? Czy tylko względy czysto estetyczne sprawiały, że znajdowały one tak chętnie nabywców? (foto 9). Na te pytania trudno jest dziś dać w pełni zadowalającą odpowiedź. Szlak komunikacyjny wiodący wzdłuż brzegów Kamiennej, a następnie Wisły, umożliwiał kontaktowanie się grup ludzkich zamieszkujących rozległe obszary Niżu Polskiego.
Co było przyczyną nagłego załamania się wydobycia krzemienia we wczesnej epoce brązu (1800-1600 lat p.n.e.) - pozostaje nadal tajemnicą. Faktem jest, że nastąpiła wówczas wyraźna stagnacja. Krzemionkowskie kopalnie funkcjonują jeszcze, lecz mają jedynie lokalne znaczenie. Być może kopalnie wzięła we władanie jedna grupa ludzi i wydobywała surowiec dla własnych potrzeb. Dłuta i siekiery z krzemienia pasiastego odkrywane są często przez archeologów w grobach pochodzących z neolitu i wczesnej epoki brązu. Stanowiły one obok naczyń glinianych część wyposażenia zmarłego na drogę "w zaświaty". Obyczaj składania darów grobowych praktykowany był od wielu tysięcy lat i znany jest nie tylko z terenów Polski. Zmarłych chowano w kamiennych skrzyniach, nad którymi usypywano niekiedy kurhany. Obok największej i najlepiej zachowanej kopalni w Krzemionkach znanych jest z Polski 20 podobnych obiektów archeologicznych. Liczba ta może wzrosnąć z tego względu, że badania nad pradawnym górnictwem krzemienia nadal trwają, a praktycznie każdy sezon badawczy przynosi nowe odkrycia. Potwierdzają one wykorzystywanie złóż krzemienia począwszy od późnego paleolitu po wczesną epokę brązu (około 12000-1600 lat p.n.e.).
Zainteresowanie archeologów problematyką prahistorycznych kopalń ma ogromne znaczenie dla poznania pradziejów górnictwa. Tradycyjnie dziedzina ta bliska jest naszemu społeczeństwu, jednak nie wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, jak głęboko w przeszłość sięgają jej korzenie. Źródła jej odnajdujemy właśnie w Krzemionkach. Stanowią one wspaniały pomnik pracy minionych pokoleń. Powinnością nas wszystkich jest więc jego ochrona.
* Opracowane na podstawie "KRZEMIONKI. PRAHISTORYCZNE KOPALNIE KRZEMIENIA PASIASTEGO Z NEOLITU I WCZESNEJ EPOKI BRĄZU" Sławomir Sałaciński, Marek Zalewski, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1987.
 
projektowanie stron www/ skrzynki e-mail/ serwery wirtualne/ domeny/ sieci LAN/ łącza stałe/